آسیب های اجتماعی

"آسیب شناسی  پدیده بد حجابی در جامعه ما "

چکیده

آسیب شناسی اجتماعی به مطالعه بی نظمی ها و نابسامانی های اجتماعی و اعمال و رفتاری می پردازد که در اجتماع غیر طبیعی تلقی می گردد و نیز شرایطی را مورد بررسی قرار می دهد که اصول و هنجارهای ارزشمند جامعه مورد بی توجهی و یا تخطی قرار می گیرد و اهداف متعالی زندگی فردی و اجتماعی انسان تحقق نمی یابد که یکی از مهم ترین آن بد حجابی می باشد .حجاب، آن گونه که بعضی ها پنداشته اند، صرفا یک تکلیف شخصی نیست؛ بلکه افزون بر آن یک مسئله عاطفی، روانی، خانوادگی، اجتماعی  ،سیاسی ،ارتباطی است.

در این تحقیق نقش عوامل فردی- -اجتماعی در رواج بد حجابی در جامعه ما ،به عنوان متغیر های اصلی ، مورد بررسی وتجزیه وتحلیل قرار گرفتند:.روش تحقیق توصیفی وجامعه ی تحقیق ما فرهنگیان مازندران وابزار تحقیق پرسشنامه می باشد وپس از بررسی  پدیده ی بد حجابی در جامعه وما نقش عوامل فردی (تجمل گرایی وضعف ایمان وتقوا )و عوامل اجتماعی(رواج بد حجابی درزمان انتخابات وحمایت نامزدهای انتخاباتی از بد حجابان  )بیشتر از سایر متغیرها در رواج بد حجابی نشان داده شده است.

واژگان کلیدی: عوامل بد حجابی(فردی -اجتماعی )- فرهنگیان-حجاب

مقدمه وبیان مسئله 

آسیب شناسی یا پاتولوژی (Pathologie) از جمله اصطلاحات زیست شناسی و پزشکی می باشد که در جامعه شناسی بکار گرفته شده است. این اصطلاح حاصل تشبیه جامعه به یک کالبد زیستی و بررسی موضوعات اجتماعی همانند موضوعات زیستی می باشد. آسیب شناسی اجتماعی به مطالعه بی نظمی ها و نابسامانی های اجتماعی و اعمال و رفتاری می پردازد که در اجتماع غیر طبیعی تلقی می گردد و نیز شرایطی را مورد بررسی قرار می دهد که اصول و هنجارهای ارزشمند جامعه مورد بی توجهی و یا تخطی قرار می گیرد و اهداف متعالی زندگی فردی و اجتماعی انسان تحقق نمی یابد. از نظر رابرت مرتن وقتی میان معیارها و واقعیات اجتماعی فاصله و اختلاف بوجود می آید ـ خواه نیروهای ایجاد کننده این شرایط، انسان یا طبیعت باشد ـ مشکلات اجتماعی ایجاد می شود و نهایتاً اعضای جامعه نسبت به چنین وضعیتی واکنش نشان می دهند. اهمیت این واکنش بر طبق اصول جامعه شناختی، عمدتاً تحت تأثیر ساخت جامعه، نهادها و ارزشهای آن می باشد. در یک تقسیم بندی کلی مشکلات اجتماعی دارای جنبه ذهنی و عینی می باشد. جنبه ذهنی آن در ادراکات و ارزشگذاری مردم جامعه در ردّ یا تأیید اینکه چه چیز مشکل اجتماعی می باشد، ظاهر می شود و جنبه عینی آن شرایط واقعی است که در آن مشکلات ارزیابی می شود. (مرتن، رابرت، 1376، صص26- 25- 33) در جوامعی که در حال انتقال از وضع اجتماعی و اقتصادی خاص به وضع و شرایط دیگری هستند، مشکلاتی پدید می آید که نتیجه تصادم نوگرایی و پایبندی به سنتهای دیرین و تشدید جنگ بین نسلهاست. در این مرحله برزخی و حساس، عناصر اخلاقی و ارزشهای اجتماعی بیش از هر چیز دیگر تغییر وضع و موضع می دهند. بسیاری از موضوعات بی ارزش دیروز، در محدوده عناصر نوین و مقبول امروزی پای می نهند و بسیاری از عناصر مطلوب اجتماعی از قلمرو ارزشهای اجتماعی خارج می شوند. هر چقدر این تحول سریع باشد، تضاد و جابجایی ارزشها چشمگیرتر خواهد بود. در چنین شرایطی نیروهای حاکم بر جامعه جای خود را به نیروهای تازه می سپارند و نظام ارزشهای جامعه دستخوش آشوب می گردد، بازتاب این وضعیت را می توان در نوع پوشاک وحجاب جامعه ایران دهه  ی80  مشاهده نمود. ولی از آنجا که سرعت حرکت هر فرهنگ با حرکت اقتصادی و نوآوریهای تکنولوژی یکسان نیست، نسل هایی که در معرض چنین تحولات سریع اجتماعی قرار می گیرند، نمی توانند معیارهای همه پسندی برای وظیفه، فداکاری و ارزشهای همانند آن داشته باشند، در این احوال کشمکش درون خانواده وجامعه ایجاد می شود و نابسامانی افزایش می یابد. (مساواتی، 1374، ص281.)به بیان دیگر در هنگامه بحران ارزشها، ارزشهای اساسی یک جامعه بر لذت طلبی ( Hedonism)،تمتع آنی، مصلحت گرایی فردی، سودگرایی(Utilitarianism) ، ماده گرایی( Materialism) و ابزار گرایی استوارند و انسانها صرفاً به تمتع می اندیشند و فقط مصالح خویشتن را در نظر می آورند و همه چیز در چارچوب امور مادی، ملموس و حتی جسمانی خلاصه می شود، ارتباطات انسانی نیز از این شرایط تأثیر می پذیرند. روابط انسانها از بعد معنوی تهی می شود و صرفاً در راه التذاذ آنی است. این نوع روابط بسیار سست و آسیب پذیر و شکننده اند و به محض آنکه مصلحت دیگری روی نماید یا بر اثر مرور زمان یا عوامل دیگر، رابطه ها از درون تهی شده و به بهانه های مختلف می شکند.( ساروخانی، 1376، ص هفت.)در مقاله ی حاضر، عوامل فردی-ارتباطی-مذهبی-اجتماعی وسیاسی رواج بد حجابی در جامعه ما بررسی وتحلیل شده  و پس از شناسایی  عوامل بد حجابی راهکار های لازم ارائه شده است. شریف ترین دلها دلی است که اندیشه ی آزار کسان درآن نباشد. (زرتشت،اوستا)

روش تحقیق

روش تحقیق در پژوهش ،روش میدانی توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از پرسش‌نامه، و مطالعه ی کتابخانه ای صورت پذیرفته است. پرسش نامه شامل  29سؤال بسته بوده و به بررسی عوامل بد حجابی از دید گاه فرهنگیان پرداخته است. 200 آزمودنی از شهرهای ساری ونکا وبهشهر در یک رده ی شغلی (دبیران علوم اجتماعی) به سؤالات آن پاسخ گفتند. درتحلیل آماری از آمار توصیفی (جدول) واستنباطی (آزمون نسبت) استفاده شد.

سوالات تحقیق(فرضیه)

1-میزان عوامل فردی-اعتقادی در گسترش بد حجابی در جامعه ما تا چه میزانی می باشد؟

2- میزان عوامل ارتباطی-اجتماعی در گسترش بد حجابی در جامعه ما تا چه میزانی می باشد؟

تعاریف اصطلاحات

1-عوامل فردی-اعتقادی

منظور از عوامل فردی-اعتقادی ، مجموعه مولفه هایى است که در به وجود آوردن پدیده  بد حجابی در جامعه ما دخالت داشته و ناشى از عملکرد افراد یک جامعه وسیستم سیاسى، اجتماعى و فرهنگى حاکم بر آن است. از نظر انسان شناختى و روان شناختى انسان موجودى است که داراى قدرت اختیار مى باشد، یعنى، هم توانایى انتخاب راه درست و طى کردن مراتب کمال انسانى را دارد و هم توانایى پیروى از امیال و هواهاى نفسانى و طى کردن مدارج انحطاط و سقوط را. قرآن مى فرماید: (انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا)

2-عوامل اجتماعی-ارتباطی

در این تحقیق مسائلی از قبیل :گسترش وپیشرفت بشر در وسایل ارتباطی و ناتوانی مسئولین در مقابله با وسایل نوین ارتباطی -دسترسی آسان افراد جامعه ما به فیلم های مبتذل -رواج رسم ورسوم جشن های غربی در عروسی های ما-تهاجم به ارزش های والای جامعه ما از سوی غربی ها -تحولات اجتماعی-سیاسی در ایران بعد از جنگ تحمیلی وموارد دیگر به عنوان عوامل تاثیر گذار در رواج بد حجابی در جامعه ما مورد بررسی وتحلیل قرار گرفته اند.

3-مفهوم لغوى حجاب

به گفته اهل لغت این واژه به صورت متعدى و به معناى در پرده قرار دادن به کار مى رود .در زبان عرب، حجاب به پوششى گفته مى شود که مانع از دیدن شیئى پوشانده شده مى شود. شهید مطهرى نتیجه تحقیقات لغوى خود را درباره این واژه، چنین بیان مى کند: کلمه حجاب هم به معنى پوشیدن است و هم به معنى پرده و حاجب، بیشتر استعمالش به معنى پرده است. این کلمه از آن جهت مفهوم پوشش مى دهد که پرده وسیله پوشش است و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوشش حجاب نیست; آن پوشش حجاب نامیده مى شود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد.

4-مفهوم اصطلاحى حجاب

شهید مطهرى در این باره مى فرماید: استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن اصطلاح نسبتاً جدیدى است. در قدیم و مخصوصاً در اصطلاح فقها کلمه ستر که به معنى پوشش است به کار مى رفته است.

 معناى اصطلاحى جدید این واژه، عبارت است از پوششى که زن در برابر نامحرمان باید استفاده کند و از جلوه گرى و خود نمایى بپرهیزد. (مطهری ،1385 ص42).

تحلیل داده ها

1-میزان عوامل فردی-اعتقادی در گسترش بد حجابی در جامعه ما تا چه حدی می باشد؟

تحلیل وتفسیر

  پس از بررسی پرسشهای مربوط به سوال شماره یک تحقیق ، نتایج نشان می دهد، بی توجهی به نماز89درصدو تجمل گرایی و پیروی از هواهای نفسانی 90درصدواجرانشدن فریضه امر به معروف ونهی از منکربه روش درست91درصد وتبدیل بد حجابی به یک ارزش وهنجار در جامعه 90درصداز مهم ترین عوامل فردی رواج بد حجابی در جامعه ما بیان شد ند. تحلیل هر یک از متغیر های فوق به شرح زیر می باشد:

ضعف ایمان وتقوا و بی توجهی به نماز

یکی از شرایط صحت نماز بانوان رعایت پوشش و حجاب مناسب است. خدایی که به همه چیز انسان حتی نیات و درون او بینا و آگاه است، چه نیاز است که زن در برابر او کاملاً پوشیده و محجّبه باشد؟

آیا می توان گفت خداوند به زنان نامحرم است اما بیگانگان و مردان جامعه به آنان محرمند، این سؤالی است که تاکنون بی پاسخ مانده و هنوز بانوان مسلمانی که مدهای بدحجابی و خودنمایی را نشانه ی رشد و شخصیت خود می پندارند، نتوانسته اند یک جواب منطقی و به دور از خودفریبی برای آن بیابند که بتوانند کیفیت پوشش و نمایش خود را با آن توجیه و تصحیح نمایند!

پوشش و حجاب عفیفانه ی زن در نماز نیز فلسفه و راز حکیمانه و حیاتی و سرنوشت ساز دارد، که با اندکی تأمل روشن می شود. همان گونه که هر عبادتی از جمله نماز، تعلیم و تمرین است برای انسان که در همه حال به یاد خداوند سبحان و بازگشت به سوی او در آخرت و تزکیه و تربیت خود برای یک زندگی ابدی باشد، حجاب زن در نماز نیز آموزش، تمرین و تذکر پوشش عفیفانه ی اوست که در غیر نماز، هنگام حضور در جامعه یا در برابر نامحرم این گونه عفیفه و محجّبه باشد؛ به همین جهت از دیدگاه اسلام پوشش در غیر نماز هم باید همان پوشش در حال نماز باشد، یعنی همان پوشش مناسب و مقدار حجاب او در نماز، باید در غیر نماز در برابر نامحرم هم رعایت شود، زیرا نماز آموزشگاه مهم ترین معارف و نیازهای حیاتی انسان و پرورشگاه ایمان و تقوا و اخلاق انسانی و الهی از جمله عفاف و حجاب است، لذا نماز مظهر حقیقت و سیمای ملکوتی دین اسلام می باشد. نماز مرآت و آیینه ی دین الهی است. خداوند حکیم تمام معارف و قوانین مهم و ریشه ای و مسائلی که حیات معنوی و اخلاقی و سعادت دنیوی و اُخروی انسان و جامعه را تأمین می کند، به طور اجمال و کلی در نماز مقرر فرموده است.

بنابراین حکمت و سرّ این که لباس نازک و بدن نما یا پوشیده نبودن بعضی از اندام زن حتی یک تار موی او در نماز، در صورتی که آگاهانه و عمدی باشد، حرام و باطل کننده نماز است، این است که بی بندوباری و بدحجابی و نپوشاندن بعضی از اندام یا مو از سوی زن در اجتماع و مجالس نامحرمان هم چون زمان جاهلیت، حرام می باشد که به تدریج مهر باطل به زن می زند و اساساً از آن جا که نماز شناسنامه ی دین و مظهر اسلام است، لذا همان گونه که نمازی که حجاب صحیح در آن رعایت نشود، مورد قبول خداوند متعال نخواهد بود، زنانی که حجاب صحیح اسلامی را در حامعه رعایت نمی کنند، نیز دینشان مورد قبول و رضایت الهی نخواهد بود.

نتیجه این که لزوم پوشش و حجاب کامل زن در نماز بیانگر حقانیت حجاب عفیفانه و وجوب رعایت آن در برابر نامحرمان می باشد. بنابراین واقعیت حجاب عفیفانه ی زن شعار حق طلبی و حقیقت خواهی است هم چنان که فریادی است علیه جاهلیت و خودآرایی و خودنمایی جاهلی. لذا بانوان مسلمانی که حجاب اسلامی را رعایت نمی کنند، یا باید قائل شوند که حجاب در نماز واجب نیست و بدون آن نماز بخوانند و یا خداوند سبحان را نامحرم و مردان را محرم خود بدانند! پاسخ آنان در این باره بستگی به میزان معرفت و دیانت و حقیقت جویی آنها دارد؛ اگر واقعاً طالب حقیقت باشند، با روشن شدن حقانیت حجاب، باید توبه ی نصوح کرده و گوهر خود را در صدف ارزش مند حجاب و عفاف حفظ نمایند، در غیر این صورت نمازشان مقبول درگاه خداوند نخواهد بود، چون نشانه قبولی نماز در فرهنگ وحی آن است که انسان را از گناهان و رذیلت ها باز دارد.